Fascynujący świat zwierząt i roślin

Gorące pustynie, obszary polarne pokryte lodem, rozlegle zielone stepy, lasy równikowe, lasy strefy umiarkowanej, bezkresne sawanny, rzeki i jeziora, morza i oceany, góry i... miasta – to naturalne środowiska, w których żyją zwierzęta i rośliny.

Bezkręgowce

Wszystkie zwierzęta nieposiadające kręgosłupa i czaszki, a więc: mięczaki, skorupiaki, owady, pajęczaki... Do bezkręgowców należy 95–97% współcześnie występujących zwierząt.

• Japoński krab pacyficzny to największy stawonóg na świecie. Waży około 20 kilogramów, a rozpiętość jego odnóży osiąga nawet 3 do 4 metrów.
• Modliszki i samice niektórych pająków po zapłodnieniu zjadają samce.
• Ośmiornica, uciekając przed śmiertelnymi wrogami, wyrzuca wiele atramentowych pocisków, aby zmylić napastnika. Może także poświęcić jedno ze swoich ramion. Macki ośmiornicy odrastają.
• Prawie wszystkie meduzy są fluorescencyjne, gdy czują się zagrożone świecą zielonym jasnym światłem.
• Ptaszniki w odróżnieniu od innych pająków, nie budują sieci, a ofiary łapią przy pomocy specjalnych wyrostków na odnóżach. Jeśli dwa ptaszniki spotkają się i stoczą walkę, a jeden z nich zginie, to pozostały przy życiu zjada go, zabiera jego potomstwo i przenosi na swoim grzbiecie.
• Patyczak madagaskarski jest największym owadem, niektóre osobniki osiągają długość 40 cm.
• Niektóre szerszenie osiągają ponad 4 cm długości i należą do największych osowatych w Europie. Mimo że szerszeń europejski ma żądło dorastające do 4 mm długości, którym może wielokrotnie żądlić, jest mniej agresywny od os i trudniej sprowokować go do ataku na człowieka.

Gady

Skóra gadów pokryta jest rogowymi tarczami lub łuskami, a temperatura ciała zmienia się wraz z temperaturą otoczenia. Większość z nich zamieszkuje cieple regiony.

• Aligatory żywią się głównie rybami. Młode aligatory bardzo łatwo się oswajają.
• Anakonda jest w stanie schwytać i połknąć zdobycz wielkości antylopy. Po posiłku wąż trawi większą ofiarę przez wiele dni, a potem może pościć przez szereg tygodni lub miesięcy. Zanotowany rekord postu, w przypadku anakondy znajdującej się w niewoli, wynosi 2 lata.
• Bazyliszki, gdy zbliża się niebezpieczeństwo, uciekają dużymi krokami na swoich długich tylnych nogach. W ten sposób potrafią poruszać się nie tylko na lądzie, ale i po wodzie. Po wodzie potrafią przebiec kilkaset metrów.
• Grzechotnik teksański nie słyszy, a obecność zwierzyny łownej wyczuwa dzięki narządowi policzkowemu znajdującemu się między oczami i nozdrzami. Są tam umieszczone receptory odbierające promieniowanie cieplne, którego źródłem jest ciało małego ssaka, nawet znacznie oddalonego od węża.
• Krokodyl różańcowy jest największym i najcięższym krokodylem, największym współcześnie żyjącym gadem, a także największym drapieżnikiem.
• Warany z Komodo są największymi jaszczurkami, największe osobniki osiągają ponad 3 m długości.
• Żaden gad nie ma zdolności aktywnego lotu, ale Smok latający - jaszczurka spędzająca życie w koronach lasów tropikalnych - szybuje między drzewami, wykonując długie skoki. Podczas lotu potrafi skręcać, a nawet zawracać i lądować ponownie na drzewie, z którego wystartował.

Płazy

Zamieszkują różnorodne siedliska, większość gatunków żyje na lądzie, w gruncie, na drzewach bądź w wodach słodkich. Ich rozwój musi przebiegać w środowisku wodnym, tam kopulują i składają jaja.

• Największym żyjącym płazem jest salamandra olbrzymia chińska, która może mieć 1,8 m długości.
• Nogolotka jawajska, zwana też latającą żabą jawajską żyje w wysokich koronach drzew lasów równikowych jest żabą, która umie szybować. Po odbiciu się od gałęzi drzewa spłaszcza tułów, rozstawia szeroko kończyny i naciąga błony między palcami, przybierając kształt latawca. W ten sposób potrafi pokonać w powietrzu odległość nawet do 20 m.
• Południowo-amerykańskie drzewołazy są najbardziej jadowitymi zwierzętami na świecie.
• Ropuchy potrafią pozostawać w bezruchu przez cały dzień, upodabniając się barwą ciała do tła otoczenia. Poruszają się ociężale, skaczą tylko wtedy, gdy coś je przestraszy. Spotykając drapieżnika, niektóre połykają powietrze i nadymają się jak balon. W sytuacji zagrożenia wydzielają jad.
• W skórze po bokach głowy salamandry plamistej znajdują się dwa duże gruczoły w kształcie półksiężyca, zawierające silny jad – salamandrynę.
• Występujący na Papui-Nowej Gwinei gatunek płaza bezogonowego, mierzący 7,7 mm długości, jest najmniejszym na świecie płazem i jednocześnie najmniejszym kręgowcem.
• Żaby wcale nie piją wody, lecz pobierają ją przez skórę.

Ptaki

Mają lekki szkielet, przednie kończyny przekształcone w skrzydła, ciało pokryte piórami, które umożliwiają lot i zapewniają izolację termiczną.

• Albatros wędrowny ma największą rozpiętość skrzydeł ze wszystkich żyjących ptaków. Podczas jednego dnia może pokonać odległość nawet 500 km.
• Hoacyn (kośnik czubaty) jako jedyny wśród ptaków ma żołądek przeżuwający.

Dowiedz się więcej o tym niezwykłym ptaku

• Kolibry mają największe serce w stosunku do wielkości ich ciała.
• Łabędzie bywają agresywne wobec innych zwierząt, a nawet przedstawicieli własnego gatunku, natomiast bardzo troskliwe i czułe dla partnerki i potomstwa.
• Maskonury bardzo dobrze latają, a lądują w niespotykany sposób – osiadają na ziemi pionowo jak na spadochronie.
• Rybitwa popielata to ptak odbywający najdłuższe wędrówki – trasa w jedną stronę ma ponad 30 000 km. 25-letnia rybitwa popielata w swoim życiu może przelecieć trasę ok. 1 000 000 km.
• Samica pingwina cesarskiego składa jedno jajo, które wysiaduje samiec. Podczas wysiadywania jaj pingwin cesarski nie pobiera pokarmu i może stracić nawet do połowy swojej wagi.

Rośliny

Rośliny są fundamentalną częścią życia na Ziemi, bez nich nie mogłaby istnieć większość innych form życia, w tym człowiek. Dla wielu organizmów rośliny stanowią źródło pokarmu, są schronieniem i podstawowym komponentem kształtującym siedlisko. Mają ogromny wpływ nasze środowisko życia, oddziałując na warunki klimatyczne, zmniejszając zanieczyszczenia powietrza i hałas, wpływają także na nasze środowisko kulturowe ze względu na walory estetyczne i krajobrazowe.

• Baobab to potężne, długowieczne drzewo liściaste. Pędy, nasiona, liście i owoce baobabu są jadalne. Można spożywać je na surowo lub po upieczeniu. Pod względem zawartości wapnia baobab dwukrotnie przewyższa mleko. W 100 gramach pulpy z baobabu znajduje się aż 300 mg witaminy C, prawie sześciokrotnie więcej niż w pomarańczach. Biały miąższ owoców jest używany do produkcji batoników.
• Kaktusy są uprawiane jako rośliny ozdobne. Mało znane są ich inne właściwości. Niektóre kaktusy wytwarzają jadalne owoce, inne służą do produkcji wina lub paszy dla zwierząt, jeszcze inne pomagają w leczeniu różnych chorób. Są kaktusy halucynogenne i takie, których miąższ nadaje się do mycia naczyń lub włosów.
• Lodoicja seszelska, nazywana także palmą seszelską to drzewo o wysokości do 40 m. Jej podwójne owoce o sercowatym kształcie przypominają wyglądem pośladki i zawierają po jednym nasionie w każdym owocu, nasiona te uważane są za największe na świecie.
• Olej rycynowy i jego pochodne, który jest wykorzystywany w produkcji mydeł, smarów, płynów hydraulicznych i hamulcowych, farb, farb drukarskich, tworzyw sztucznych, wosków i past, nylonu, farmaceutyków i perfum pozyskuje się z nasion rącznika pospolitego – rośliny należącej do silnie trujących.
• Rośliny mięsożerne (mniej precyzyjna nazwa: rośliny owadożerne) to rośliny, których przedstawiciele wabią i chwytają zwierzęta za pomocą przystosowanych w tym celu liści pułapkowych. Ofiarami są najczęściej owady, pajęczaki i niewielkie skorupiaki. Na obszarze Polski występuje 14 gatunków roślin mięsożernych.
• Sosna długowieczna występuje na zachodnich obszarach Ameryki Północnej na terenie stanów Utah, Nevada i w Górach Białych we wschodniej Kalifornii. Sosny tego gatunku uważane są za najbardziej długowieczne drzewa na świecie. Szacuje się, że niektóre okazy znalezione w Górach Białych osiągnęły wiek 3000–5000 lat.
• Welwiczja przedziwna jest rośliną pustynną. Występuje w północnej Namibii i południowej Angoli. Wilgoć czerpie z rosy, a jej liście dorastają na ponad 10 m długości.

Ryby

Zamieszkują wszystkie wody na Ziemi. Charakteryzują się różną wielkością, kształtem ciała i ubarwieniem. Oddychają skrzelami i poruszają się dzięki ruchom płetw.

• Latające ryby przy odpowiednich warunkach pogodowych oraz sile wiatru potrafią szybować nad wodą na odległość ponad 200 metrów, a ich maksymalna prędkość może osiągnąć nawet 90 km/h.
• Rekin wielorybi osiąga do 19 m długości i jest największą znaną rybą.
• Rekiny „wymieniają” zęby w regularnych odstępach czasu. Niektóre z nich tracą rocznie kilka tysięcy zębów.
• Strzelczyk indyjski słodkowodna ryba poluje w charakterystyczny sposób: strąca owady do wody, wystrzeliwując z pyska strumień wody. Długość wystrzeliwanego przez rybę strumienia może osiągać nawet 1,5 metra.
• Tuńczyk błękitnopłetwy jest jedną z najcenniejszych ryb na świecie. Świeży tuńczyk w niektórych krajach kosztuje ponad 500 dolarów za kilogram, a jego rekordowa cena osiągnięta na aukcji w Tokio to 6.000 euro za kilogram.
• Wargatek sanitarnik (ryba-czyściciel) to niewielka ryba zamieszkująca rafy koralowe. Odżywia się pasożytami żerującymi na skórze większych ryb. Duże ryby chętnie korzystają z usług wargatków i same przypływają w miejsca, w których można je spotkać. „Stacje sanitarne” wargatków są obsługiwane zwykle przez kilka dorosłych osobników i grupę młodzieży.
• Żaglica jest najszybciej pływającą rybą, osiąga ona prędkość 100 km/h.

Ssaki

Są jedynymi zwierzętami, które karmią swoje potomstwo mlekiem produkowanym w gruczołach mlekowych matki. Ssaki zamieszkują w większości środowisko lądowe. Obecnie żyje na świecie ponad 5800 gatunków ssaków.

• Bobry są zwierzętami rodzinnymi i monogamicznymi o dobrze rozwiniętej umiejętności komunikacji. Często sygnałami bywają specjalne pozy, sposób dotyku lub sygnały dźwiękowe. Podczas toalety pomagają sobie wzajemnie i często zamieniają się rolami.
• Kaszalot ma największą czaszkę wśród organizmów żywych. Był poszukiwany i ceniony ze względu na olbrot i szarą ambrę. Olbrot to płynny tłuszcz znajdujący się w specjalnym zbiorniku w górnej części głowy, używany dawniej m.in. do lamp oliwnych. Ambra to szaro brunatna aromatyczna masa występująca w jelitach. Już w czasach starożytnych była wykorzystywana do produkcji perfum i maści. Do kaszalota należy rekordowy czas przebywania pod wodą. Na głębokości 500 m potrafi przebywać do 90 minut.
• Każda zebra ma inny wzór prążków, po którym można ją rozpoznać. Kiedy urodzi się źrebię, matka pilnuje, aby nie przyglądało się żadnej innej zebrze, dopóki nie zaznajomi się z umaszczeniem jej ciała. Ta nauka może trwać kilkadziesiąt minut. Od tej pory młode zawsze rozpozna matkę po wyglądzie.
• Leniwiec jest najwolniejszym ssakiem. Prowadzi nadrzewny tryb życia. Z drzew schodzi rzadko, z reguły raz na tydzień. Po lądzie porusza się ociężale z szybkością ok. 160 m na godzinę.
• Niedźwiedź polarny nigdy nie jest mokry. Kiedy nurkuje w poszukiwaniu pożywienia, moczy się jedynie zewnętrzna warstwa sierści, a podszerstek pozostaje suchy.
• Płetwal błękitny jest największym ssakiem i największym żyjącym zwierzęciem na Ziemi. Osiąga ponad 30 m długości, jego waga dochodzi do 200 ton, może dożyć do 100 lat.
• Rzęsorek rzeczek, należący do ryjówek, jest jedynym ssakiem, który ma jadowite zęby.